โดย รศ.ดร.ประพนธ์ สหพัฒนา ผอ.หลักสูตรรัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต ศูนย์การศึกษาจังหวัดนครราชสีมา คณะรัฐประศาสนศาสตร์
นิด้ายึดปรัชญา Wisdom for Sustainable Development มุ่งสร้างปัญญาและผู้นำเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน บทสนทนานี้ชวนมอง SDG 16: ความสงบสุข ความยุติธรรม และสถาบันที่เข้มแข็ง ผ่านบทบาทของมหาวิทยาลัยในฐานะผู้ผลิตองค์ความรู้ พื้นที่สาธารณะของการเรียนรู้ และกลไกหนุนเสริมธรรมาภิบาลของสังคม
SDG 16 คืออะไร ทำไมจึงเป็นฐานของเป้าหมายอื่น
รศ.ดร.ประพนธ์ อธิบายว่า SDG 16 มุ่งลดความรุนแรง สร้างความยุติธรรม เสริมความเข้มแข็งของสถาบัน และยกระดับธรรมาภิบาล ประเด็นสำคัญครอบคลุมตั้งแต่การเข้าถึงความยุติธรรม สิทธิและเสรีภาพพื้นฐาน ความโปร่งใส ตรวจสอบได้ ไปจนถึงการมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการตัดสินใจ ประเด็นนี้จึง “พาดผ่าน” เป้าหมายอื่น ๆ ของความยั่งยืนและเป็นฐานให้สังคมก้าวหน้าอย่างมีเสถียรภาพ
บทบาทของมหาวิทยาลัย: สร้างคน สร้างความรู้ สร้างระบบ
มหาวิทยาลัย โดยเฉพาะนิด้า มีบทบาทเชิงรุก 3 มิติ
1) วิจัยเพื่อคำตอบสาธารณะ
การทำวิจัยคือกระบวนการตั้งคำถามและหาคำตอบต่อปัญหาสังคม แล้วเผยแพร่สู่สาธารณะและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง หัวข้อที่เกี่ยวกับ SDG 16 ได้แก่
- การยุติความขัดแย้งและการจัดการความขัดแย้ง (conflict resolution)
- การเข้าถึงความยุติธรรมและประสิทธิภาพการบังคับใช้กฎหมาย
- หลักนิติธรรม (Rule of Law) การต่อต้านการทุจริต และความโปร่งใส
- ธรรมาภิบาลและความเข้มแข็งของสถาบัน สิทธิมนุษยชน และการมีส่วนร่วมของประชาชน
2) การบริหารจัดการสถาบันที่ “เปิดเผยและมีส่วนร่วม”
นิด้าให้ความสำคัญกับ กระบวนการมีส่วนร่วม ตั้งแต่ก่อนออกนโยบาย ระหว่างดำเนินนโยบาย จนถึงการทบทวน/ปรับปรุง เปิดเผยข้อมูลสำคัญ (เช่น การเงิน การจัดซื้อจัดจ้าง) ประกาศเจตจำนง ไม่รับสินบน–ไม่ทุจริต และคุ้มครองเสรีภาพทางวิชาการภายใต้หลักการและความรับผิดชอบ
3) บริการวิชาการและเวทีสาธารณะ
นิด้าสนับสนุนการให้คำปรึกษาเชิงนโยบายแก่หน่วยงานรัฐและท้องถิ่น สร้างพื้นที่ถกเถียงอย่างสร้างสรรค์ (เช่น เวทีดีเบตทางสาธารณะ) เพื่อให้ความเห็นต่างถูก “ฟังและจับต้องได้” ลดโอกาสเกิดความตึงเครียดเชิงสังคม พร้อมทั้งยกระดับศูนย์การศึกษา/วิทยาเขตต่างจังหวัดด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน ราชการ และธุรกิจในพื้นที่
จากงานวิจัยสู่นโยบาย: ทำให้ “ใช้การได้จริง”
องค์ความรู้จากงานวิจัยถูกส่งต่อเป็นข้อเสนอเชิงนโยบายหรือแนวปฏิบัติให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น หน่วยบังคับใช้กฎหมาย องค์กรภาครัฐ และภาคส่วนอื่น ๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ลดช่องว่างการเข้าถึงบริการของรัฐ และเสริมสร้างความไว้วางใจต่อกระบวนการยุติธรรม
ความท้าทายที่ยังต้องร่วมกันแก้
รศ.ดร.ประพนธ์ชี้ให้เห็นความท้าทายสำคัญที่ทำให้ความก้าวหน้าตาม SDG 16 ยังไม่เร็วเท่าที่หวัง ได้แก่
- ความเหลื่อมล้ำและความไม่เป็นธรรม ในมิติเศรษฐกิจและคุณภาพชีวิต
- ความเชื่อมั่นต่อกระบวนการยุติธรรม ที่ถูกบั่นทอนจากเหตุการณ์หลากหลายบริบท
- เสถียรภาพทางการเมือง และความขัดแย้งระหว่าง/ภายในประเทศ
- ปัญหาคอร์รัปชันและความโปร่งใส ของสถาบันบางส่วน
- ประสิทธิภาพของสถาบัน และการกระจายทรัพยากร/บริการสาธารณะให้เข้าถึงได้อย่างเท่าเทียม
ทางเดินต่อไป: ทำอย่างไรให้ SDG 16 ขยับได้จริง
- วางระบบการรับฟังและมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอย่างต่อเนื่อง
- สร้างกลไกความโปร่งใส ตรวจสอบได้ และสื่อสารเชิงรุก
- เชื่อมงานวิจัยกับการตัดสินใจเชิงนโยบายให้ชัดเจนและวัดผลได้
- สนับสนุนเสรีภาพทางวิชาการควบคู่ความรับผิดชอบ เพื่อเปิดพื้นที่ความเห็นต่าง
- สร้างคนรุ่นใหม่ให้เข้าใจ กฎหมาย–ธรรมาภิบาล–สิทธิพลเมือง ในแทบทุกสาขาวิชา
#ความยุติธรรม #ความสงบสุข #ธรรมาภิบาล #RuleOfLaw #ต่อต้านคอร์รัปชัน #การมีส่วนร่วม #โปร่งใสตรวจสอบได้ #NIDA #คณะรัฐประศาสนศาสตร์ #งานวิจัยเชิงนโยบาย #สถาบันที่เข้มแข็ง
