การปรับราคาน้ำมันในประเทศ

---

          นโยบายการนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปเสรี เป็นแนวทางหนึ่งที่ทำให้เกิดการแข่งขันระหว่างราคา ณ โรงกลั่น กับราคา CIF ซึ่งเป็นราคานำเข้าของน้ำมันสำเร็จรูป ทำให้สังคมมีทางเลือกในการจัดหาน้ำมันสำเร็จรูปที่มีราคาต่ำที่สุดตามสภาวะตลาดน้ำมัน  ในปัจจุบัน ผู้จัดหาน้ำมันสามารถนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปได้  เนื่องจากไม่มีกฎระเบียบที่ห้ามนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูป  

          ในทางปฎิบัติ การนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปมีปริมาณน้อยมาก  ในช่วงปี พ.ศ. 2560-2562 ก่อนการระบาดโควิค-19 มีการนำเข้าน้ำมันเบนซิน Base ULG ร้อยละ 12.15 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย และมีการนำเข้าน้ำมันดีเซลร้อยละ 5.27 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย  ในช่วงปี พ.ศ. 2563-2565 ระหว่างการระบาดของโควิค-19 การนำเข้าน้ำมันเบนซิน Base ULG ลดลงเหลือร้อยละ 7.87 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย และการนำเข้าปริมาณน้ำมันดีเซลลดลงเหลือเพียงร้อยละ 1.83 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย  

          บทความนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะนำเสนอแนวคิดในการปรับโครงสร้างราคาน้ำมันสำเร็จรูป  ตั้งแต่โครงสร้างราคา ณ โรงกลั่น โครงสร้างราคาขายส่ง  และโครงสร้างราคาขายปลีก  การปรับโครงสร้างราคาน้ำมันที่แต่ระดับ  อยู่บนพื้นฐานของแนวคิดที่กำหนดให้โครงสร้างราคาน้ำมันสะท้อนต้นทุนการจัดหาน้ำมันที่แท้จริง  ซึ่งจะทำให้ราคาขายปลีกน้ำมันลดลงได้จากระดับราคาปัจจุบันโดยไม่มีการบิดเบือนราคา

1. การปรับโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น

          การกำหนดราคาน้ำมันสำเร็จรูป ณ โรงกลั่นในโครงสร้างปัจจุบันอยู่ภายใต้แนวคิด import parity ซึ่งเป็นการกำหนดเพดานราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นให้เท่ากับราคานำเข้าน้ำมันสำเร็จรูป  เมื่อยังไม่มีโรงกลั่นในประเทศ การสนองความต้องการน้ำมันสำเร็จรูปในประเทศเป็นการจัดหาโดยการนำเข้าจากตลาดน้ำมันที่อยู่ใกล้ประเทศไทยมากที่สุด คือ ตลาด SIMEX ของสิงคโปร์  การนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปเป็นการนำเข้าน้ำมันเบนซินและน้ำมันดีเซล  เนื่องจากไม่มีการจำหน่ายน้ำมันสำเร็จรูปแก๊สโซฮอล์และไบโอดีเซลในตลาด SIMEX 

          ราคานำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปเบนซินและดีเซลคือราคาน้ำมันสำเร็จรูป CIF  ซึ่งประกอบไปด้วยราคาน้ำมันสำเร็จรูป MOPS ที่ตลาด SIMEX บวกด้วยค่าขนส่ง (สิงคโปร์ – ศรีราชา) ค่าประกันภัย และค่าสูญเสีย  ภายใต้แนวคิด import parity  ราคาน้ำมันสำเร็จรูป MOPS ในตลาด SIMEX ค่าขนส่งน้ำมันจากสิงคโปร์มาประเทศไทย  ค่าประกันภัย  และค่าสูญเสีย จึงถูกกำหนดให้เป็นองค์ประกอบส่วนหนึ่งในโครงสร้างราคา ณ โรงกลั่น  ตามที่แสดงในตารางที่ 1 

ตารางที่ 1 โครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น

องค์ประกอบ	มติ กบง. เมื่อวันที่ 9 มี.ค. พ.ศ. 2563
ราคานำเข้าน้ำมันสำเร็จรูป	ก. ราคาเฉลี่ยถ่วงน้ำหนัก 2 วันย้อนหลัง โดยเบนซิน 95 อ้างอิง MOPS ของเบนซิน 95 ส่วนกลุ่มแก๊สโซฮอล์ อ้างอิง MOPS เบนซิน 91 Non-Oxy ข.  ราคาน้ำมันดีเซลหมุนเร็วอ้างอิง = (0.9184 x MOPS Gasoil 10 ppm + 0.0816 x MOPS Gasoil  ราคากลางของตลาดภูมิภาคเอเชีย 500 ppm)
ค่าปรับคุณภาพน้ำมัน	ก. 2.05 เหรียญสหรัฐฯ ต่อบาร์เรลสำหรับน้ำมันเบนซินออกเทน 95 (0.46 บาท/ลิตร) ข. -0.63 เหรียญสหรัฐฯ ต่อบาร์เรล สำหรับการผลิตแก๊สโซฮอล์ 91 E10, 95 E20, E85 (-0.14 บาท/ลิตร) ค. 1.57 เหรียญสหรัฐฯ ต่อบาร์เรล สำหรับการผลิตแก๊สโซฮอล์ 95 E10 (0.35 บาท/ลิตร) ง. น้ำมันดีเซลไม่มีค่าปรับคุณภาพ
ค่าขนส่ง (สิงคโปร์ – ศรีราชา) สำหรับน้ำมันเบนซินและดีเซล	ใช้อัตรา AFRA ของเรือบรรทุกน้ำมันดิบเฉลี่ยถ่วงน้ำหนักขนาด VLCC ต่อ LR2 สัดส่วนร้อยละ 60 ต่อ 40 แบบ Long Term Charter
ค่าขนส่งทางท่อ (ศรีราชา – กรุงเทพฯ) สำหรับน้ำมันเบนซินและดีเซล	ให้เป็นค่าใช้จ่ายตามต้นทุนจริงที่ค่าการตลาด (0.80 เหรียญสหรัฐฯ ต่อบาร์เรล (0.15 สตางค์/ลิตร) )
ค่าประกันภัยสำหรับน้ำมันเบนซินและดีเซล	ร้อยละ 0.084 ของ C&F ของน้ำมันดิบ
ค่าสูญเสียสำหรับน้ำมันเบนซินและดีเซล	ร้อยละ 0.3 ของ CIF ของน้ำมันดิบ
ค่าสำรองน้ำมันเพื่อความมั่นคง	0.68 เหรียญสหรัฐฯ ต่อบาร์เรล (สำรองน้ำมันดิบที่ร้อยละ 6) (0.15 บาท/ลิตร)
ค่าปรับอุณหภูมิเป็น 86 องศาฟาเรนไฮน์	น้ำมันเบนซิน 95 และ 91 อยู่ที่ 0.9814 และ 0.9810 เหรียญสหรัฐฯ ต่อบาร์เรล (0.22 บาท/ลิตร และ 0.22 บาท/ลิตร)

          ราคา CIF ของน้ำมันสำเร็จรูปที่นำเข้าอาจมีความแตกต่างจากราคา ณ โรงกลั่นที่อ้างอิงราคา CIF ได้  ราคา MOPS เป็นราคาที่ประกาศเป็นรายวันในตลาด SIMEX ถ้ามีการนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปในช่วงเวลาหนึ่ง ราคาน้ำมันสำเร็จรูปก็คือราคา CIF ในช่วงเวลานั้น การกำหนดองค์ประกอบราคาน้ำมันสำเร็จรูปในตารางที่ 1 จึงไม่สอดคล้องกับราคา MOPS ที่ประกาศเป็นรายวัน  นอกจากนั้น องค์ประกอบค่าขนส่ง (สิงคโปร์ – ศรีราชา) ค่าประกันภัย และค่าสูญเสีย ในโครงสร้างราคา ณ โรงกลั่นเป็นอัตราที่กำหนดมาจากอัตราในช่วงเวลาหนึ่ง  ซึ่งอาจไม่สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงตามสภาวะตลาด  จึงเป็นไปได้ที่องค์ประกอบราคาน้ำมันสำเร็จรูป ณ โรงกลั่น บวกกับค่าขนส่ง (สิงคโปร์ – ศรีราชา) ค่าประกันภัย และค่าสูญเสียจะแตกต่างไปจากราคาน้ำเข้าน้ำมันสำเร็จรูป CIF ได้   

          ในกรณีที่มีการนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปในราคา CIF แล้ว  ผู้นำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปจะมีภาระค่าใช้จ่ายอื่นที่กำหนดให้เป็นองค์ประกอบในโครงสร้างราคา ณ โรงกลั่น  กล่าวคือ  ค่าใช้จ่ายในการปรับคุณภาพน้ำมัน  ค่าใช้จ่ายในการสำรองน้ำมัน และค่าปรับอุณหภูมิ 

          การแข่งขันระหว่างการนำเข้านำมันสำเร็จรูปกับน้ำมันที่กลั่นในประเทศไม่ได้อยู่ที่ความแตกต่างระหว่างราคานำเข้า CIF กับองค์ประกอบราคาที่อ้างอิงจากราคา CIF เท่านั้น  แต่อยู่ที่ความแตกต่างของประสิทธิภาพในการบริหารจัดการหลังจากที่ได้นำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปแล้ว   การนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปเสรียังเป็นการเปิดทางเลือกให้โรงกลั่นน้ำมันสามารถนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปได้ในบางช่วงเวลา ถ้าการนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปมีต้นทุนการจัดหาที่ต่ำกว่าการนำเข้าน้ำมันดิบมากลั่นเป็นน้ำมันสำเร็จรูปในประเทศในช่วงเวลาดังกล่าว  จากสถิติการนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปที่มีปริมาณน้อยในปัจจุบันทำให้พิจารณาได้ว่า  การจัดหาน้ำมันสำเร็จรูปที่กลั่นในประเทศโดยเฉลี่ยแล้ว น่าจะมีความคุ้มค่ามากกว่าการนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปหรือมีปัจจัยอื่นที่เป็นอุปสรรคต่อการนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปซึ่งน่าจะศึกษาเพิ่มเติม

          องค์ประกอบในโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นที่สามารถพิจารณาปรับลดได้คือ ค่าปรับคุณภาพน้ำมันและค่าสำรองน้ำมันเพื่อความมั่นคง   ในปัจจุบัน  มีการกำหนดให้น้ำมันสำเร็จรูปมีมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมที่สูงกว่ามาตรฐานสากล  ทำให้เกิดค่าใช้จ่ายในการปรับคุณภาพน้ำมันสำเร็จรูป  ถ้าพิจารณากำหนดให้มาตรฐานน้ำมันสำเร็จรูปในประเทศสอดคล้องกับมาตรฐานสากล ก็จะสามารถยกเลิกองค์ประกอบค่าปรับคุณภาพในโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น  ซึ่งจะทำให้ราคาน้ำมันสำเร็จรูป ณ โรงกลั่นลดลงได้และอำนวยความสะดวกในการนำเข้ามากขึ้น 

          การยกเลิกองค์ประกอบค่าปรับคุณภาพในโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นสามารถทำได้โดยยกเลิกประกาศกรมธุรกิจพลังงานเรื่อง กำหนดลักษณะและคุณภาพของน้ำมันเบนซิน พ.ศ. 2562 และประกาศกรมธุรกิจพลังงานเรื่อง กำหนดลักษณะและคุณภาพของน้ำมันแก๊สโซฮอล์ พ.ศ. 2562 และประกาศใหม่ให้ลักษณะและคุณภาพของน้ำมันเบนซินและน้ำมันแก๊สโซฮอล์ที่สอดคล้องกับลักษณะและคุณภาพสากล  ซึ่งจะลดราคาน้ำมันเบนซิน 95 และแก๊สโซฮอล์ 95 E10 ได้ 0.46 บาท/ลิตร และ 0.35 บาท/ลิตร ตามลำดับได้ทันที  มาตรการดังกล่าวจะทำให้ผู้นำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปตามลักษณะและคุณภาพสากลของน้ำมันไม่มีภาระในการปรับคุณภาพน้ำมันเช่นกัน

          ค่าใช้จ่ายในการสำรองน้ำมันเพื่อความมั่นคง ไม่ควรนำมาเป็นองค์ประกอบในโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น  การสำรองน้ำมันเพื่อความมั่นคงเป็นมาตรการที่จำเป็นสำหรับประเทศที่ยังต้องพึ่งพิงการนำเข้าน้ำมันดิบ  เพื่อสำรองน้ำมันไว้ใช้เมื่อเกิดกรณีฉุกเฉิน   แต่ในปัจจุบัน โรงกลั่นน้ำมันในประเทศไทยมีกำลังการกลั่นที่สูงกว่าความต้องการน้ำมันสำเร็จรูป  ทำให้ประเทศไทยสามารถเป็นผู้ส่งออกน้ำมันสำเร็จรูปได้ ในช่วงปี พ.ศ. 2560-2562 ก่อนการระบาดโควิค-19 มีการส่งออกน้ำมันเบนซิน ร้อยละ 9.97 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย และมีการส่งออกน้ำมันดีเซลร้อยละ 20.35 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย  

          ในช่วงปี พ.ศ. 2563-2565 ระหว่างการระบาดของโควิค-19 การส่งออกน้ำมันเบนซิน ยังคงอยู่ในระดับเดิมแต่ปริมาณจำหน่ายทั้งหมดลดลง ทำให้การส่งออกเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 13.85 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย ในทำนองดียวกัน การส่งออกปริมาณน้ำมันดีเซลก็เพิ่มชึ้นเป็นร้อยละ 21.24 ของปริมาณจำหน่ายโดยเฉลี่ย  จึงน่าจะมีการทบทวนความจำเป็นที่ต้องสำรองน้ำมันเพื่อความมั่นคง ให้สอดคล้องกับสภาพปัจจุบันที่มีการส่งออกน้ำมันสำเร็จรูป ซึ่งหากยกเลิกการสำรองเพื่อความมั่นคง จะทำให้ราคา ณ โรงกลั่นสำหรับน้ำมันทุกชนิดลดลง 0.15 บาท/ลิตร   

          โดยสรุป จากมาตรการปรับลักษณะและคุณภาพของน้ำมันเนซินและแก๊สโซฮอล์สอดคล้องกับลักษณะและคุณภาพสากลและยกเลิกการสำรองน้ำมันเพื่อความมั่นคง ราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น สามารถลดลงได้ 0.75 บาท/ลิตรสำหรับน้ำมันเบนซิน 95  ลดลง 0.65 บาท/ลิตรสำหรับแก๊สโซฮอล์ 95 E10 และลดลง 0.15 บาท/ลิตรสำหรับน้ำมันดีเซล  ส่วนแก๊สโซฮอล์ 91 E10, 95 E20, และ E85 ราคา ณ โรงกลั่นคงเดิมไม่เปลี่ยนแปลง       

          ประเด็นสำคัญที่ควรพิจารณาแนวคิด Import Parity คือ  การใช้ราคา CIF เป็นราคาอ้างอิงในโครงสร้างราคา ณ โรงกลั่น ในปัจจุบัน  ประเทศไทยมีความสามารถในการกลั่นน้ำมันสำเร็จรูปสูงกว่าความต้องการในประเทศจนทำให้สามารถส่งออกน้ำมันสำเร็จรูปได้  ราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นจึงควรพิจารณาให้เป็นราคาที่อ้างอิงราคา FOB ในตลาด SIMEX  ซึ่งเป็นราคาอ้างอิงสำหรับการส่งออกน้ำมันในประเทศสิงคโปร์  ราคา FOB เป็นราคาที่ผู้ซื้อน้ำมันเป็นผู้รับผิดชอบค่าขนส่งน้ำมัน ค่าประกันภัยและค่าสูญเสีย ซึ่งแตกต่างไปจากราคา CIF ที่ผู้ขายน้ำมันเป็นผู้รับผิดชอบทั้งหมด  

การใช้ราคา FOB เป็นราคาอ้างอิงสำหรับราคาน้ำมันสำเร็จรูป ณ โรงกลั่นจะทำให้ราคา ณ โรงกลั่นลดลงเท่ากับค่าขนส่งน้ำมัน ค่าประกันภัยและค่าสูญเสียจากสิงค์โปร์มาศรีราชา การอ้างอิงราคา FOB เป็นราคา ณ โรงกลั่นทำให้การส่งออกน้ำมันสามารถแข่งขันกับราคาส่งออกของตลาด SIMEX ได้  การนำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปจะแข่งขันกับน้ำมันที่กลั่นในประเทศได้ยากขึ้น  แต่เมื่อพิจารณาในภาพรวม  การเปลี่ยนสถานภาพจากผู้นำเข้าน้ำมันสำเร็จรูปสุทธิเป็นผู้ส่งออกสุทธิ แสดงว่า ประเทศไทยมีน้ำมันมากพอที่จะทำให้สังคมส่วนรวมได้ใช้น้ำมันในราคาที่ต่ำลง

2.โครงสร้างราคาน้ำมันสำเร็จรูปขายส่ง

ตารางที่ 2 แสดงโครงสร้างราคาขายส่งของราคาน้ำมันสำเร็จรูป ณ วันที่ 12 ก.ย. พ.ศ. 2566 ซึ่งมีองค์ประกอบดังนี้

1. ราคาน้ำมันสำเร็จรูป ณ โรงกลั่นที่กำหนดในโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น
2.  ภาษีสรรพสามิต ตามประกาศของกรมสรรพสามิตดังในสดมภ์ที่ 3 ในตารางที่ 2 ตามกฏกระทรวงกำหนดพิกัดอัตราภาษีสรรพสามิต (ฉบับที่ 29) พ.ศ. 2565
3. ภาษีเทศบาล กำหนดไว้ร้อยละ 10 ของภาษีสรรพสามิต
4. กองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง กำหนดโดยคณะกรรมการบริหารกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงดังในสดมภ์ที่ 5 ในตารางที่ 2 ตามประกาศคณะกรรมการบริหารกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง ฉบับที่ 152 พ.ศ. 2566
5. กองทุนเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน กำหนดไว้ที่ 0.0500 บาท/ลิตร สำหรับน้ำมันเชื้อเพลิงทุกชนิด ยกเว้น LPG ที่ไม่มีการจัดเก็บ
6. ภาษีมูลค่าเพิ่ม ร้อยละ 7

ตารางที่ 2 โครงสร้างราคาน้ำมันขายส่ง ณ วันที่ 12 ก.ย. 2566 (บาท/ลิตร)

ประเภทเชื้อเพลิง	ราคา ณ โรงกลั่นฯ	ภาษีสรรพสามิต	ภาษีเทศบาล	กองทุนน้ำมันฯ	กองทุนอนุรักษ์ฯ	ราคาขายส่ง	VAT	รวม
ULG95	25.1280	6.5000	0.6500	9.3800	0.0500	41.7080	2.9196	44.6276
GASOHOL95 E10	24.6501	5.8500	0.5850	2.8000	0.0500	33.9351	2.3755	36.3106
GASOHOL91	24.2095	5.8500	0.5850	2.8000	0.0500	33.4945	2.3446	35.8391
GASOHOL95 E20	24.7469	5.2000	0.5200	0.8100	0.0500	31.3269	2.1929	33.5198
GASOHOL95 E85	27.7565	0.9750	0.0975	0.8100	0.0500	29.6890	2.0782	31.7672
H-DIESEL B7	28.1837	5.9900	0.5990	-6.0700	0.0500	28.7527	2.0127	30.7654
H-DIESEL	28.1837	5.9900	0.5990	-6.0700	0.0500	28.7527	2.0127	30.7654
H-DIESEL B20	28.1837	5.9900	0.5990	-6.0700	0.0500	28.7527	2.0127	30.7654
FO 600 (1) 2%S	20.6105	0.6400	0.0640	0.0600	0.0500	21.4245	1.4997	22.9242
FO 1500 (2) 2%S	19.2389	0.6400	0.0640	0.0600	0.0500	20.0529	1.4037	21.4566
LPG (BAHT/KILOGRAM)	22.9817	2.1700	0.2170	-4.4508	0.0000	20.9179	1.4643	22.3822

          โครงสร้างราคาขายส่งควรเป็นโครงสร้างราคาที่สะท้อนค่าใช้จ่ายในการจัดหาน้ำมันสำเร็จรูปที่ระดับขายส่ง  โดยไม่มีการบิดเบือนราคาและไม่มีค่าใช้จ่ายที่ไม่เกี่ยวข้องกับการจัดหานำมันสำเร็จรูปโดยตรง  องค์ประกอบกองทุนอนุรักษ์พลังงานมีวัตถุประสงค์ในการจัดเก็บค่าอนุรักษ์พลังงานจากผู้ใช้น้ำมันทุกรายในอัตรา 0.05 บาทต่อลิตร เพื่อดำเนินโครงการที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์พลังงาน จึงไม่ใช่ค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการจัดหาน้ำมันสำเร็จรูปโดยตรง การส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานควรเป็นความรับผิดชอบของสังคมส่วนรวม  ไม่ใช่เฉพาะผู้ใช้น้ำมัน  จึงควรพิจารณาให้มีการจัดทำแผนงานอนุรักษ์พลังงานประจำปีเพื่อของบประมาณมาดำเนินงาน แทนที่จะจัดเก็บจากกองทุนอนุรักษ์พลังงานอย่างที่ปฏิบัติในปัจจุบัน

          องค์ประกอบภาษีสรรพสามิตและกองทุนน้ำมันในโครงสร้างราคาน้ำมันขายส่งเป็นองค์ประกอบที่ทำให้เกิดการบิดเบือนของราคาน้ำมันสำเร็จรูป  ยกตัวอย่าง   เมื่อพิจารณาราคา ณ โรงกลั่น ซึ่งเป็นราคาที่สะท้อนต้นทุนในการจัดหาน้ำมันสำเร็จรูปตามโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น ราคาน้ำมัน ULG65 ต่ำกว่าราคาน้ำมันดีเซล B7 อยู่ประมาณลิตรละ 3 บาท  แต่การจัดเก็บภาษีสรรพสามิตและกองทุนน้ำมันทำให้มีการบิดเบือนราคาน้ำมันขายส่งที่ส่งสัญญานของลำดับค่าใช้จ่ายในการจัดหาน้ำมันที่ไม่ถูกต้อง

          ตามกฎกระทรวงที่กำหนดพิกัดอัตราภาษีสรรพสามิต (ฉบับที่ 29) พ.ศ. 2565 ภาษีสรรพสามิตสำหรับน้ำมันดีเซล ได้เพิ่มจาก 1.44 บาท/ลิตร เป็น 5.99 บาท/ลิตร ตั้งแต่วันที่ 21 ม.ค. พ.ศ. 2566 แต่มีการใช้เงินกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงมาชดเชย 6.07 บาท/ลิตร ในขณะที่มีการเก็บเงินกองทุนน้ำมันจากผู้ใช้น้ำมัน ULG95 ลิตรละ 9.38 บาท การจัดเก็บภาษีสรรพสามิตและกองทุนน้ำมันจึงเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ราคาขายส่งน้ำมัน ULG95 สูงกว่าราคาขายส่งน้ำมันดีเซล B7 ประมาณลิตรละ 14 บาท  เป็นการแสดงว่า  องค์ประกอบกองทุนน้ำมันและภาษีสรรพสามิตทำให้กลุ่มผู้ใช้น้ำมัน ULG95 เป็นผู้อุดหนุนกลุ่มผู้ใช้น้ำมันดีเซล  ซึ่งทำให้โครงสร้างราคาขายส่งน้ำมันบิดเบือนไปจากต้นทุนการจัดหาน้ำมันที่แท้จริง  จึงสมควรพิจารณาทบทวนวัตถุประสงค์ในการกำหนดองค์ประกอบกองทุนน้ำมันและภาษีสรรพสามิต

องค์ประกอบกองทุนน้ำมัน

วัตถุประสงค์ของ พรบ. กองทุนน้ำมันคือการรักษาเสถียรภาพระดับราคาน้ำมัน  ไม่ใช่การอุดหนุนราคาน้ำมัน  จึงควรพิจารณากำหนดมาตรการการรักษาเสถียรภาพราคาที่เป็นรูปธรรมโดยไม่มีการอุดหนุนราคาระหว่างกลุ่มผู้ใช้น้ำมัน  และพิจารณาให้ความช่วยเหลือผู้ใช้น้ำมันโดยกำหนดกลุ่มเป้าหมายผู้ใช้น้ำมัน และใช้มาตรการช่วยเหลือที่ไม่กระทบต่อโครงสร้างราคาขายปลีกน้ำมันสำเร็จรูปที่สะท้อนต้นทุนการจัดหาที่แท้จริง

องค์ประกอบภาษีสรรพสามิต

          นอกจากภาษีสรรพสามิตในโครงสร้างราคาขายส่งน้ำมันจะเป็นแหล่งรายได้หนึ่งของรัฐบาลแล้วองค์ประกอบภาษีสรรพสามิตในโครงสร้างราคาขายส่งในปัจจุบันยังถูกใช้เป็นกลไกอย่างหนึ่งในการอุดหนุนผู้ใช้น้ำมัน เช่น การลดภาษีน้ำมันดีเซล ซึ่งเป็นมาตรการที่ทำให้เกิดการบิดเบือนราคาในโครงสร้างราคาขายส่งน้ำมันในลักษณะเดียวกันกับองค์ประกอบกองทุนน้ำมัน  การอุดหนุนน้ำมันดีเซลมีวัตถุประสงค์ที่จะลดค่าขนส่ง ซึ่งทำให้ประชาชนทุกคนได้รับประโยชน์ จึงไม่ควรเป็นภาระของผู้ใช้น้ำมันเบนซิน   

          แนวทางหนึ่งที่จะช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายของการอุดหนุนจากการลดภาษีน้ำมันดีเซล คือการกำหนดกลุ่มเป้าหมายผู้ใช้น้ำมันดีเซลที่ให้การอุดหนุน  เช่น  กลุ่มผู้ใช้น้ำมันดีเซลที่ไม่ใช่รถยนต์ดีเซลนั่งส่วนบุคคล  และปรับภาษีรถประจำปีสำหรับรถยนต์ดีเซลนั่งส่วนบุคคลที่ได้รับอานิสงค์จากการอุดหนุน ในอัตราที่เท่ากับเงินที่ได้รับจากการลดภาษีน้ำมันดีเซล 

          จากจำนวนรถยนต์ดีเซลนั่งส่วนบุคคลจำนวนกว่า 3.6 ล้านคัน ณ สิ้นปี พ.ศ. 2564 เงินชดเชยที่ได้รับ 6 บาท/ลิตร  ระยะทางเฉลี่ยของการใช้รถยนต์ประมาณ 20,000 กิโลเมตร/ปี  และอัตราการใช้น้ำมันดีเซล 18 กิโลเมตร/ลิตร  ภาษีรถยนต์ประจำปีสำหรับรถยนต์ดีเซลนั่งส่วนบุคคลจะประมาณได้เท่ากับ (20,000 กม/ปี x 6.00 บาท/ลิตร)/(18 กม/ลิตร) หรือ 6,666.67 บาท/คัน  ซึ่งจะทำให้เก็บรายได้เพิ่มขึ้นประมาณ 24,000 ล้านบาท มาชดเชยภาระค่าใช้จ่ายการอุดหนุนได้บางส่วน

          การกำหนดอัตราภาษีสรรพสามิตในโครงสร้างราคาขายส่งน้ำมันควรเป็นอัตราเดียวสำหรับน้ำมันทุกประเภทซึ่งไม่ทำให้เกิดการบิดเบือนราคาน้ำมันและไม่สูงจนเป็นภาระของผู้ใช้น้ำมัน  โดยพิจารณาจัดเก็บภาษีอื่นเพื่อชดเชยรายได้จากภาษีสรรพสามิตที่ลดลง เช่นภาษีคาร์บอน น้ำมันเป็นสินค้าที่ก่อให้เกิดผลเสียต่อสิ่งแวดล้อม  โดยเฉพาะการปลดปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์  ซึ่งเป็นประเด็นสำคัญที่ประเทศไทยได้นำเสนอเป้าหมายการลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกให้ได้ในอัตราร้อยละ 20 ภายในปี 2570 ต่อที่ประชุมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสมัยที่ 26 ที่ประเทศสกอต์แลนด์ (COP26) 

          รัฐบาลควรกำหนดแนวทางในการเก็บภาษีสรรพสามิตที่ชัดเจน  ภาษีสรรพสามิตควรเป็นองค์ประกอบภาษีในโครงสร้างราคาน้ำมันขายส่งที่สะท้อนต้นทุนในการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก  ซึ่งเป็นแนวทางหนึ่งในการสร้างแรงจูงใจในการลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก   โดยอัตราภาษีจะเป็นอัตราที่สะท้อนลำดับของต้นทุนการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก  การกำหนดอัตราของน้ำมันแต่ละประเภทอยู่กับข้อมูลทางเทคนิคการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกตามประเภทน้ำมันที่เป็นสากล  การกำหนดตัวชี้วัดความเสียหายที่เกิดจากการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก  และเป้าหมายรายได้จากการจัดเก็บภาษีของรัฐบาล

ตารางที่ 3 เปรียบเทียบอัตราภาษีที่สะท้อนการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกและอัตราสรรพสามิตในปี 2564

ประเภท	อัตราภาษีสรรพสามิต (บาท/ลิตร)		เปลี่ยนแปลง (บาท/ลิตร)	ปริมาณการใช้ (ล้านลิตร/วัน)	ภาษีสรรพสามิตที่เปลี่ยนแปลง (ล้านบาท/วัน)
	ปัจจุบัน	บนพื้นฐาน CO2e
ULG	6.50	5.7794	-0.7206	0.79	-0.57
GASOHOL95 E10	5.85	5.5709	-0.2791	15.27	-4.26
GASOHOL91	5.85	5.5709	-0.2791	8.21	-2.29
GASOHOL95 E20	5.20	4.9454	-0.2546	6.27	-1.60
GASOHOL95 E85	0.975	2.2349	1.2599	1.29	1.63
H-DIESEL B7	5.990	6.6740	0.6840	41.76	28.56
H-DIESEL B10	5.990	6.5543	0.5643	16.22	9.15
H-DIESEL	5.990	6.9531	0.9631	2.08	2.00
H-DIESEL B20	5.990	6.1555	0.1655	3.47	0.57
FO 600 (1) 2%S	0.640			ไม่มีข้อมูล	0.00
FO 1500 (2) 2%S	0.640			ไม่มีข้อมูล	0.00
LPG  (บาท/กก.)	2.170	–	-2.1700	15.30	-33.20
รวม					0.00

โครงสร้างภาษีสรรพสามิตในตารางที่ 3 เป็นตัวอย่างหนึ่งที่มาจากการศึกษาเบื้องต้นโดยคณะผู้เขียนในปี 2564  ที่ประมาณจากข้อมูลการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เป็นสากล  ตัวชี้วัดมูลค่าความเสียหายจากการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่อ้างอิงจากพิสัยราคาคาร์บอนเครดิตในตลาดโลก  และกำหนดเป้าหมายรายได้จากการเก็บภาษีให้เท่ากับรายได้ที่จัดเก็บจากภาษีสรรพสามิตเดิม   ตารางที่ 3 แสดงตัวอย่างหนึ่งของโครงสร้างภาษีสรรพสามิตที่กำหนดให้อัตราภาษีของน้ำมันแต่ละประเภทสะท้อนลำดับของการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก  และเป็นอัตราที่ทำให้รายได้จากการจัดเก็บภาษีเท่ากับรายได้ที่จัดเก็บจากภาษีสรรพสามิตเดิม  การกำหนดองค์ประกอบภาษีสรรพสามิตในโครงสร้างราคาขายส่งน้ำมันตามแนวทางที่ได้นำเสนอจะทำให้ไม่มีการบิดเบือนในราคาขายส่งน้ำมัน

ราคาเอทานอลและราคาไบโอดีเซล

          ณ วันที่ 12 ก.ย. พ.ศ. 2566 ราคาเอทานอล ซึ่งกำหนดไว้ที่ 29.10 บาท/ลิตร และราคาไบโอดีเซล (B100) ซึ่งกำหนดไว้ที่ 32.19 บาท/ลิตร สูงกว่าราคาน้ำมันเบนซิน และราคาน้ำมันดีเซลหมุนเร็ว ณ โรงกลั่น ดังในตารางที่ 2 จึงน่าจะทบทวนการกำหนดราคาเอทานอลและราคาไบโอดีเซล (B100) ให้สอดคล้องกับราคาน้ำมันด้วย เพื่อลดภาระของผู้ใช้น้ำมัน

3. การปรับโครงสร้างราคาน้ำมันขายปลีก

          โครงสร้างราคาน้ำมันขายปลีกประกอบไปด้วยองค์ประกอบราคาน้ำมันขายส่ง  ค่าการตลาด และภาษีมูลค่าเพิ่มของค่าการตลาด  ตารางที่ 3 แสดงราคาขายปลีกน้ำมัน ณ วันที่ 12 ก.ย. พ.ศ. 2566  องค์ประกอบของค่าการตลาดของน้ำมันทุกชนิดโดยเฉลี่ยใน กทม. ในช่วง 1-12 ก.ย. พ.ศ. 2566 เท่ากับ 2.38 บาท/ลิตร  ในขณะที่ กบง. มีมติให้มีกำหนดค่าการตลาดในภาพรวม  โดยให้ค่าการตลาดเฉลี่ยของน้ำมันทุกประเภทเท่ากับ 2.00 บาท/ลิตร  ทำให้ค่าการตลาดโดยเฉลี่ยในปัจจุบันสูงกว่าอัตราที่กำหนดโดยมติ กบง. ลิตรละ 38 สตางค์  การปรับค่าการตลาดเฉลี่ยให้มีอัตรา 2.00 บาท/ลิตร  ตามมติ กบง. จะทำให้ราคาขายปลีกของน้ำมันทุกประเภทโดยเฉลี่ยลดลงลิตรละ 38 สตางค์  และภาษีมูลค่าเพิ่มลดลงลิตรละ 2.7 สตางค์รวมเป็นลิตรละ 40.7 สตางค์

ตารางที่ 4 โครงสร้างราคาน้ำมันขายปลีก ณ วันที่ 12 ก.ย. 2566

หน่วย: บาท/ลิตร

ประเภทเชื้อเพลิง	ราคาขายส่ง	ค่าการตลาด	VAT	ราคาขายปลีก
ULG95	44.6276	2.6284	0.1840	47.44
GASOHOL95 E10	36.3106	3.1209	0.2185	39.65
GASOHOL91	35.8391	3.3093	0.2316	39.38
GASOHOL95 E20	33.5198	3.5703	0.2499	37.34
GASOHOL95 E85	31.7672	5.6288	0.3940	37.79
H-DIESEL B7	30.7654	1.0978	0.0768	31.94
H-DIESEL	30.7654	1.0978	0.0768	31.94
H-DIESEL B20	30.7654	1.0978	0.0768	31.94
FO 600 (1) 2%S	22.9242
FO 1500 (2) 2%S	21.4566
LPG (BAHT/KILOGRAM)	22.3822	3.2566	0.2280	25.87

4. สรุปสิ่งที่ต้องดำเนินการ

          การปรับโครงสร้างน้ำมันตามแนวทางที่ได้นำเสนอ  เป็นการปรับโครงสร้างราคา ณ โรงกลั่น  การปรับโครงสร้างราคาขายส่ง  และการปรับโครงสร้างราคาขายปลีก ที่มีข้อสรุปต่อไปนี้

การปรับโครงสร้างราคา ณ โรงกลั่น

1. ยกเลิกประกาศกรมธุรกิจพลังงานเรื่อง กำหนดลักษณะและคุณภาพของน้ำมันเบนซิน พ.ศ. 2562 และประกาศกรมธุรกิจพลังงานเรื่อง กำหนดลักษณะและคุณภาพของน้ำมันแก๊สโซฮอล์ พ.ศ. 2562 และประกาศใหม่ให้ลักษณะและคุณภาพของน้ำมันเบนซินและน้ำมันแก๊สโซฮอล์ สอดคล้องกับลักษณะและคุณภาพสากลซึ่งจะลดราคาน้ำมันเบนซิน 95 และแก๊สโซฮอล์ 95 E10 ได้ 0.46 บาท/ลิตร และ 0.35 บาท/ลิตร ตามลำดับได้ทันที

2. ยกเลิกค่าใช้จ่ายในการสำรองน้ำมันเพื่อความมั่นคง

          การปรับโครงสร้างราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นจะทำให้ราคาน้ำมันลดลงได้ 0.61 บาท/ลิตรสำหรับน้ำมันเบนซิน 95  ลดลง 0.50 บาท/ลิตรสำหรับแก๊สโซฮอล์ 95 E10 0.15 บาท/ลิตรสำหรับน้ำมันดีเซล  ส่วนราคา ณ โรงกลั่นสำหรับแก๊สโซฮอล์ 91 E10, 95 E20, E85 ยังคงเป็นราคาเดิม

การปรับโครงสร้างราคาขายส่ง

1. ทบทวนบทบาทของกองทุนน้ำมันที่มีวัตถุประสงค์ในการรักษาเสถียรภาพระดับราคาน้ำมันตามวัตถุประสงค์ โดยไม่ใช้กองทุนน้ำมันในลักษณะที่ทำให้เกิดการอุดหนุนระหว่างกลุ่มผู้ใช้

2. ปรับภาษีสรรพสามิตให้เป็นอัตราเดียวสำหรับน้ำมันทุกประเภทเพื่อไม่มีการบิดเบือนในราคาขายส่งน้ำมัน

3. ปรับเพิ่มอัตราภาษีรถประจำปีสำหรับรถยนต์ดีเซลนั่งส่วนบุคคลสูงขึ้นบนพื้นฐานเงินชดเชยน้ำมันดีเซลที่ได้รับจากการปรับภาษีสรรพสามิตในข้อ 2 โดยประมาณจากระยะทางเฉลี่ยที่ใช้งานต่อปีและอัตราการใช้น้ำมันดีเซลเฉลี่ย กม./ลิตร

4. ศึกษาทบทวนวัตถุประสงค์ในการเก็บภาษีสรรพสามิตให้ชัดเจน โดยปรับแนวคิดการเก็บภาษีสรรพสามิตจากโครงสร้างภาษีปัจจุบันให้สะท้อนต้นทุนในการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก

5. ทบทวนการกำหนดราคาเอทานอล และราคาไบโอดีเซล (B100) ให้สอดคล้องกับราคาน้ำมันด้วย เพื่อลดภาระของผู้ใช้น้ำมัน

การปรับโครงสร้างราคาขายปลีก

          การปรับโครงสร้างราคาขายปลีกเป็นการปรับลดค่าการตลาดของน้ำมันทุกประเภทโดยเฉลี่ยให้เท่ากับลิตรละ 2 บาทตามมติ กบง.

---

• Share
• Link Copied!