โดย รศ.ดร.ปริยดา สุขเจริญสิน คณบดีคณะพัฒนาการเศรฐกิจ นิด้า
ระบบบริจาคอิเล็กทรอนิกส์ หรือ e-Donation เป็นระบบที่กรมสรรพากรจัดทำขึ้นเพื่อช่วยแก้ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นจากการบริจาคเงินแบบเดิมๆ หลายท่านอาจเคยประสบปัญหาในการทำบุญที่ต้องใช้เงินสด แต่เงินสดไม่พอดี หรือต้องการทำบุญเป็นเลขมงคลแต่ไม่มีเงินพอดี และเมื่อบริจาคแล้วก็ได้รับใบเสร็จรับเงินหรือใบอนุโมทนาบัตร ซึ่งสุดท้ายอาจจะกองเต็มบ้าน และเมื่อถึงเวลาลดหย่อนภาษีก็หาไม่เจอ ระบบ e-Donation ถูกออกแบบมาเพื่อแก้ไขปัญหาเหล่านี้ได้โดยตรง
อย่างไรก็ตาม จากงานวิจัยที่ได้ทำการสำรวจคนไทยทั่วประเทศเกี่ยวกับเรื่องเงินบริจาค พบว่า แม้จะมีระบบนี้อยู่ แต่ก็ยังมีปัจจัยหลายประการที่ส่งผลต่อการตัดสินใจใช้หรือไม่ใช้ระบบ e-Donation
ปัญหาสำคัญ: การรู้จักและการเข้าถึงระบบ (Awareness and Accessibility)
ปัญหาสำคัญที่สุดที่ค้นพบคือ การรับรู้ที่ยังจำกัด มีคนไทยเพียงร้อยละ 36 เท่านั้นที่รู้จักระบบบริจาคอิเล็กทรอนิกส์นี้ โดยผู้ที่รู้จักมักจะไปรู้จักที่หน่วยรับบริจาคโดยตรง การที่ประชาชนไม่รู้จักระบบนี้จึงเป็นเหตุผลหลักที่ทำให้พวกเขาไม่ได้ใช้ e-Donation
ดังนั้น ข้อเสนอแนะสำคัญจากงานวิจัยคือ ควรจะต้องมีการ ประชาสัมพันธ์ และ โปรโมท ให้มากขึ้น เพื่อให้คนรู้จักระบบบริจาคแบบนี้ และหันมาใช้งานระบบให้มากขึ้น เนื่องจากปัจจุบันระบบนี้ยังไม่เป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางมากนัก
ปัจจัยที่ส่งผลต่อความไม่มั่นใจในการใช้ระบบ (Trust and Concerns)
สำหรับผู้ที่รู้จักระบบ e-Donation แล้ว ก็ยังมีหลายคนที่ยังกล้าๆ กลัวๆ ที่จะใช้งาน
ปัจจัยที่ทำให้เกิดความไม่สบายใจและส่งผลต่อการตัดสินใจใช้งาน ได้แก่:
- ความปลอดภัยของธุรกรรมออนไลน์ ผู้บริจาคมีความกังวลเกี่ยวกับความปลอดภัยในการทำธุรกรรมผ่านระบบ
- ความไม่แน่ใจในวัตถุประสงค์ของการบริจาค เมื่อบริจาคผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ ผู้บริจาคจะกังวลว่าเงินจะไปถึงหรือตรงตามวัตถุประสงค์หรือไม่ ซึ่งแตกต่างจากการไปบริจาคที่วัดหรือสถานที่ต่างๆ ที่มีการระบุตู้บริจาคอย่างชัดเจน เช่น สำหรับค่าน้ำ ค่าไฟ หรือเพื่อการศึกษา
- ความต้องการหลักฐานที่เป็นกระดาษ มีคนอีกส่วนหนึ่ง (ประมาณร้อยละ 14) ที่ยังต้องการกระดาษหรือหลักฐานการทำบุญกลับบ้าน เพราะพวกเขารู้สึกว่าการมีหลักฐานกลับบ้านอย่างแน่ชัดทำให้รู้สึกอุ่นใจว่าได้ทำบุญสำเร็จจริง
ข้อเสนอแนะเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและความเชื่อมั่น
นอกจากปัญหาเรื่องการโปรโมทแล้ว งานวิจัยยังพบปัญหาทางเทคนิคที่ส่งผลกระทบต่อความสบายใจของผู้ใช้งานปัจจุบัน
บางครั้งผู้ที่ใช้งานระบบอยู่พบว่าข้อมูลที่บริจาคไปแล้ว ไม่ได้อัปเดตทันที ทำให้ไม่สบายใจว่าการบริจาคนั้นเรียบร้อยแล้วหรือไม่ และต้องคอยตรวจสอบข้อมูลอยู่เสมอ หากกรมสรรพากรต้องการให้ระบบ e-Donation มีประสิทธิภาพมากขึ้น ควรจะต้องมีการ ปรับปรุงระบบ ในส่วนนี้ เพื่อให้ข้อมูลอัปเดตอย่างทันท่วงที ทำให้ประชาชนสบายใจและหันมาใช้ระบบบริจาคอิเล็กทรอนิกส์มากขึ้น
ปัจจัยบวกที่ผลักดันให้คนสนใจใช้ e-Donation
แม้จะมีข้อจำกัดในการรับรู้และความกังวลอยู่ แต่เมื่อมีการอธิบายให้กลุ่มตัวอย่างฟังถึงข้อดีและลักษณะของระบบ e-Donation แล้ว ปรากฏว่ากลุ่มตัวอย่างถึงร้อยละ 65 มีความสนใจที่จะหันมาใช้ระบบนี้
เหตุผลหลักที่ทำให้ประชาชนสนใจระบบ e-Donation คือ
- ความสะดวก ระบบช่วยอำนวยความสะดวกในการลดหย่อนภาษี เพราะผู้บริจาคไม่จำเป็นต้องเก็บเอกสารต่างๆ
- ความโปร่งใส ผู้บริจาคเชื่อว่าระบบอิเล็กทรอนิกส์นี้จะช่วยลดปัญหาในเรื่องของการทุจริตต่างๆ ลงได้
ดังนั้น การเพิ่มความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับข้อดีของระบบ โดยเน้นที่ความสะดวกและความโปร่งใส ควบคู่ไปกับการแก้ไขปัญหาเชิงระบบและการประชาสัมพันธ์ จะเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยผลักดันให้คนไทยหันมาใช้ระบบบริจาคอิเล็กทรอนิกส์ (e-Donation) มากขึ้น
